آيين‌نامه و مقررات حفاظت در مقابل خطر پرتوهاي يونساز
فصل اول: تعاريف
ماده 1:
پرتوهاي يونساز: پرتوهاي يونساز پرتوهاي الكترو مغناطيسي يا ذره‌اي هستند كه بتوانند هنگام عبور از ماده يون‌هايي توليد نمايند در اين مقررات اصطلاح مزبور شامل پرتوهاي حاصل از مولدهاي اشعه ايكس و شتاب دهنده‌هاي ذرات و همچنين تابش‌هاي حاصل از مواد راديواكتيو و راكتورهاي اتمي خواهد بود.
ماده راديواكتيو: ماده راديواكتيو به ماده‌اي اطلاق مي‌شود كه حداقل از يك عنصر شيميايي راديواكتيو طبيعي يا مصنوعي تشكيل شده يا آنكه محتوي چنين عنصري باشد.
چشمه بسته: چشمه بسته عبارت است از ماده راديواكتيوي كه بطور جدانشدني با فلزي آميخته شده يا آنكه در كپسول يا ظرفي مشابه آن جا گرفته باشد و براي جلوگيري آلودگي ناشي از سايش ماده راديواكتيو (در محل نگهداري يا محل كاري) داراي مقاومت كافي باشد.
چشمه باز: چشمه باز عبارتست از ماده راديواكتيوي كه هنگام استفاده از آن در شرايط عادي امكان جلوگيري از پخش آن نباشد.
تركيب نورزا: تركيب نورزا(لومينسانت) تركيبي است كه حاوي ماده راديواكتيو باشد.
خطر پرتو زدگي: خطر پرتوزدگي خطري است كه از تشعشعات يونساز ناشي شده و براي سلامتي بدن زيان آور باشد. اين خطر ممكن است از يك منبع خارجي و يا از مواد راديواكيتو موجود در بدن حاصل شود.
پرتوگيري خارجي: پرتوگيري بدن از منابع خارج از خود پرتوگيري خارجي ناميده مي‌شود.
پرتوگيري داخلي: پرتوگيري بدن ازمنابع واقع دردرون خودپرتوگيري داخلي ناميدهميشود.
حفاظت كافي: عبارتست از حفاظت در برابر پرتوهاي يونساز به‌طوري‌كه ميزان اشعه واصل (ناشي از منابع دروني يا بيروني) به هر شخص از حداكثر دزهاي مندرج در مواد 3 و 4 و 5 تجاوز ننمايد.
منطقه خطر: منطقه خطر منطقه ايست كه در آن خطر پرتوزدگي موجود باشد.
منطقه تحت مراقبت: منطقه تحت مراقبت منطقه ايست كه به علت وجود پرتوها به‌وسيله شخص واجد صلاحيتي نظارت مي‌شود.
نوار پرتو قابل استفاده: نوار پرتو قابل استفاده قسمتي از تابش است كه از هر گونه كليماتور (ديافراگم ساده يا مخروطي كه منظور باريك نمودن پرتوها بكار مي‌رود) بگذرد.
تابش هرز: تابش هرز عبارتست از هر گونه تابشي از درون يك پوشش محافظ كه خارج از نوار پرتو قابل استفاده باشد.
پوشش محافظ: غلاف لوله اشعه ايكس و يا غلاف چشمه بسته است كه به منظور كاهش تابش هرز بكار برده مي‌شود.
پرتوهاي زمينه: پرتوهاي زمينهپرتوهاي يونسازي‌هستند كه دراندازه‌گيري منظور نمي‌شود.
پرتوگيري طبيعي: پرتوهاي يونساز كه‌بدن ازمنابعطبيعي(مانند پتاسيم راديواكتيو موجود در بدنراديواكتيويته محيط و تابشهايكيهاني)دريافتميدارد پرتوگيري طبيعي ناميده مي‌شود.
لايه نيم جذبي: لايه‌اي از ماده معيني است كه در سر راه يك نوار يونساز قرار مي‌گيرد و شدت نوار پرتو را به نصف تقليل مي‌دهد.
نوكلوييد: هسته اتمي است كه داراي عدد جرمي و عدد اتمي معيني بوده و وضع انرژي خاصي داشته باشد.
كوري: كميتي از نوكلوييد راديواكتيو است كه در آن تعداد دزنتگراسيون در هر ثانيه 1010*7/3 باشد.
دز اشعه: عبارتست از شدت تابش در هر نقطه بر اساس خواص يونسازي آن تابش.
رنتگن: عبارتست از واحد دز اشعه كه انتشار ذره‌اي حاصل از آن اشعه در يك سانتي متر مكعب هواي خشك در شرايط متعارف يون‌هايي ايجاد كند كه قابل يك واحد الكتروستاتيك الكتريسته مثبت يا منفي باشد.
دز جذب شده: عبارت از مقدار انرژي است كه واحد جرم جسم پرتوگير در نقطه مورد نظر از پرتوهاي يونساز (صرفنظر از نوع تابش) دريافت مي‌دارد.
راد (Rad) : واحد دز جذب شده است كه معادل 100 ارگ براي هر گرم ماده مي‌باشد.
تأثير نسبي بيولوژيكي: ضريبي است كه براي مقايسه اثر بخشي دز جذب شده ناشي از انواع مختلف پرتوها بكار مي‌رود و به R.D.E نمايش داده مي‌شود.
دز R.B.E : عبارتست از حاصل ضرب دز هر پرتو بر حسب راد در ضريبي كه به موجب قرارداد براي تأثير نسبي بيولوژيكي آن پرتو تعيين شده است.
رم Rem : عبارتست از حاصل ضرب دز جذب شده هر پرتو در R.B.E مربوط به آن پرتو.
حداكثر دز مجاز: مجموع دزهاي ناشي از پرتوگيري‌هاي شغلي (همزمان يا متناوب) حاصل از هر نوع اشعه يونساز است كه از منابع خارجي يا داخلي منتشر مي‌گردد و نبايد از حدود مقرر در فصل دوم اين آيين‌نامه تجاوز نمايد.
فعاليت ويژه: فعاليت ويژه عبارتست از مجموع فعاليت ايزوتوپ معين در هر گرم از ماده.
شخص صلاحيتدار: شخص صلاحيتدار شخصي است كه صلاحيت فني او مورد تاييد وزارت كار و اموراجتماعي باشد.
پزشك مسئول: پزشك مسئول پزشكي است كه صلاحيت فني او از لحاظ اجراي مقررات مربوط در اين آيين‌نامه مورد تاييد وزارت بهداري باشد.
فصل دوم - مقررات عمومي
قسمت اول - كليات
ماده 2: مقررات اين آيين‌نامه در مورد مؤسسات صنعتي كه در آنها مواد راديواكتيو باز يا بسته بكار برده يا نگهداري مي‌شود و يا در مؤسساتي كه در آنها دستگاه‌هاي قادر به توليد پرتوهاي يونساز بكار برده خواهد شد به مورد اجرا گذارده مي‌شود.
تبصره - مؤسسات و منابع زير مشمول مقررات اين آيين‌نامه نخواهند بود.
الف - كارخانجات شيميايي يا متالوژي كه مواد راديواكتيو طبيعي يا سوختهاي هسته‌اي را مورد عمليات مخصوصي قرار مي‌دهند و مؤسساتي كه مقادير زاد مواد راديواكتيو انبار مي‌كنند و همچنين راكتورهاي هسته‌اي و شتاب دهنده‌هاي با انرژي زياد كه هسته‌هاي راديواكتيو تهيه مي‌كنند (اينگونه مؤسسات تابع مقررات خاص خود خواهند بود).
ب - چشمه‌هايي كه اكتيويته ويژه آنها كمتر از دو هزارم ميكروكوري عنصر شيميايي راديواكتيو اصلي در هر گرم از ماده باشد.
ج - چشمه‌هاي بسته‌اي كه در R.B.E حاصل از آن از دو ميلي رم در ساعت تجاوز نكند.
ماده 3: حداكثر دز مجاز در مناطق تحت مراقبت به شرح زير است:
الف - دز متوسط پرتوگيري سالانه براي تمام بدن نبايد از 5 رم تجاوز كند.
ب - دز جذب شده در غدد تناسلي تا سن 30 سالگي نبايد از 50 رم تجاوز كند
ج - دز جذب شده در تمام بدن در هر هفته نبايد از 300 ميلي رم تجاوز كند.
د - در حالتهاي استثنايي اگر شخصي در يك هفته بيش از 300 ميلي رم اشعه دريافت نمايد بايد ترتيبي داده شود كه در 13 هفته متوالي بيش از 3 رم و در هر حال در سال بيش از 5 رم اشعه دريافت ننمايد.
ماده 4: در پرتوگيري خارجي به وسيله اشعه‌اي كه قدرت نفوذ آنها بسيار كم است (لايه نيم جذبي كمتر از يك ميليمتر آب باشد) حداكثر پرتوگيري مجاز در هفته براي تمام بدن (بجز چشمها) 5/1 رم و حداكثر دز مجاز در 13 هفته متوالي 15 رم مي‌باشد.
ماده 5: در پرتوگيري موضعي ناشي از هر نوع تابش كه مربوط به دستها تا آرنج و پاها تا قوزك باشد حداكثر دز مجاز در هفته 5/1 رم است و در همين شرايط حداكثر دز مجاز در 13 هفته متوالي 15 رم مي‌باشد.
ماده 6: به منظور تأمين حفاظت كافي براي كاركنان يك مؤسسه، طرح ريزي محاسبات ساختماني آن مؤسسه بايد طوري انجام پذيرد كه بدن كاركنان (تمام بدن) در هفته بيش از 100 ميلي رم پرتوگيري نكند.
ماده 7: موقعي كه خطر پرتوگيري داخلي وجود دارد، حداكثر مقدار مجاز در بدن و حداكثر غلظتهاي مجاز در هوا و در آب نبايد از حدودي كه توسط وزارت كار و اموراجتماعي تعيين و اعلام خواهد شد تجاوز نمايد.
ماده 8: در خارج از مناطق تحت مراقبت در تأسيسات صنعتي، دزها و تراكم‌ها نبايد از ده درصد مقادير مندرج در مواد 3 و 7 تجاوز كند.
ماده 9: محاسبات و طرح ريزي‌هاي مربوط به تأسيسات بايد بر اين اساس باشد كه دز جذب‌شده در تمامبدن اشخاص خارجاز مناطق تحت مراقبت كمتر از 5/0رم در سال باشد.
ماده 10: كارفرما بايد حداقل يك ماه قبل از اقدام در موارد زير وزارت كار و اموراجتماعي را كتباً مطلع سازد.
الف- كاري‌كه براي اولين‌بار انجام‌گيرد و درآن نوعي‌خطرپرتوزدگي وجودداشته‌باشد.
ب- توسعه تأسيسات يا تغييرات اساسي در وسائلي كه اشعه يونساز منتشر مي‌كنند.
ج- تأمين شرايط ايمني در برابر پرتوهاي يونساز در تأسيسات مربوطه.
ماده 11: در انتخاب روش‌هاي حفاظت در تأسيسات روش ايجاد حفاظت كلي و دائمي بايد بر روش تأمين حفاظت فردي رجحان داده شود.
قسمت دوم - وسايل حفاظتي
ماده 12: در تهيه و تأمين وسايل و كار برد دستگاه‌هاي حفاظتي بايد نكات زير رعايت شود:
الف - وسايل متناسب با نوع كار مورد نظر انتخاب شود.
ب - كار كردن با وسايل مذكور آسان باشد.
ج - وسايل حفاظتي توسط شخص صلاحيتدار قبل از به كار انداختن دستگاه و همچنين بعد از هر نوع تغيير آزمايش شود تا از صحت كار آنها اطمينان حاصل گردد.
دستگاه‌هاي حفاظتي بايد حداقل هر سه ماه يك بار بازرسي شده و نتايج در دفتر مخصوص ثبت گردد.
د - هر گونه نقصي كه هنگام بازرسي مشاهده مي‌شود فوراً بر طرف گردد.
قسمت سوم - مراقبت و اندازه‌گيري
ماده 13: در مناطقي كه امكان خطر پرتو زدگي وجود دارد ميزان پرتوگيري بايد به وسيله شخص صلاحيتدار مشخص و ثبت گردد.
ماده 14: در مواردي كه ميزان پرتو زدگي كاركنان مناطق خطر بيش از ده درصد ماكزيمم مجاز (مذكور در ماده 3) باشد افراد بايد تحت آزمايش‌هاي مذكور در مواد (19 و 20) اين آيين‌نامه قرار گيرند.
ماده 15: اگر خطر تنها محدود به پرتوگيري خارجي باشد كنترل فردي بايد بطور مداوم (بااستفاده از فيلم بچ و اطاقك يونيزاسيون جيبي يا دوزيمترهاي مخصوص ديگري كه كاركنان همراه دارند) انجام گيرد.
ماده 16: اگر خطر شامل قرار گرفتن فرد در معرض منبع باز راديواكتيو باشد كنترل فردي نيز بايد شامل سنجش آلودگي اشخاص به مواد راديواكتيو و در صورت امكان تعيين مقدار مواد راديواكتيو موجود در بدن باشد.
تبصره - روش‌هاي كنترل فردي بايد با مشورت متخصص طرح ريزي شود و هر موقع كه تغييراتي لازم باشد بايد با مشورت متخصص مذكور انجام گيرد.
ماده 17: تعيين ميزان پرتوگيري بايد به وسيله يك مؤسسه صلاحيتدار و يا يك متخصص انجام گيرد.
ماده 18: به اشخاصي كه قصد دارند در محلي كه خطر پرتوهاي يونساز وجود دارد كار كنند نبايد قبل از انجام آزمايش‌هاي پزشكي مندرج در ماده 21 اجازه كار داده شود و اين آزمايش‌ها نبايد زودتر از دو ماه قبل از شروع كار انجام شده باشد.
ماده 19: افرادي كه در حين كار مواجه با خطر پرتوهاي يونساز هستند بايد حداقل يك مرتبه در سال و در صورت امكان هر شش ماه يك بار تحت آزمايش‌هاي پزشكي مندرج در ماده 21 قرار گيرند.
ماده 20: در موارد پرتوگيري بيش از حد مجاز و يا آلوده شدن به مواد راديواكتيو بايد آزمايش‌هاي پزشكي مجدد به عمل آيد.
ماده 21: آزمايش‌هاي پزشكي بايد شامل اقدامات زير باشد:
الف - تشكيل پرونده پزشكي شامل تاريخچه پزشكي فرد و خانواده و مشخصات حرفه‌اي گذشته او و همچنين اطلاعات‌لازم درمورد آزمايش‌هاي تناوبي در حين‌كار.
ب - آزمايش كلينيكي كامل.
ج - آزمايش‌هاي مخصوص روي اعضاء و بافتهايي كه نسبت به پرتوها بيشتر حساسند و همچنين اعضاء و بافتهايي‌كه بيشتر در معرض خطر تابش قرار گرفته‌اند مانند:
1- آزمايش خون در حالت پرتوگيري عمومي بدن از منابع داخلي يا خارجي.
2- آزمايش پوست در حالت پرتوگيري يا آلودگي قسمتي از سطح بدن به مواد راديواكتيو.
3- آزمايش چشم مخصوصاً در صورت پرتوگيري از نوترون و يا پرتوگيري از ذره‌هاي سنگين يونساز.
4- تشخيص‌آلودگي دروني‌بدن به‌مواد راديواكتيو درصورت وجودآلودگي در محيط‌كار.
5- آزمايش ريوي در صورت استنشاق هواي آلوده به گازها و يا مواد راديواكتيو.
تبصره 1 - آزمايش‌هاي خون بايد شامل موارد زير باشد:
الف - شمارش گلبولهاي سفيد و قرمز و پلاكت‌ها.
ب - تعيين فرمول لوكوسيت‌ها.
ج - جستجو و ثبت سلولهاي غير عادي خون.
د - تعيين مقدار هموگلوبين.
هـ - تعيين زمان انعقاد خون.
تبصره 2 - آزمايش‌هاي پوستي بايد علاوه بر تعيين بافتهاي سرطاني، شامل تشخيص تغييرات جزيي مانند تغيير خطوط اثر انگشت نيز باشد.
تبصره 3 - آزمايش‌هاي چشم مخصوصاً بايد شامل تعيين تغييرات شفافيت عدسيچشم باشد.
تبصره 4 - تشخيص آلودگي بدن به مواد راديواكتيو بايد بر اساس مطالعه در نوع و مقدار و اهميت ساده راديواكتيو بوده كه اين تشخيص مجموعه اثرهاي مكانيكي و شيميايي و راديواكتيو ذرات و گازهاي استنشاق شده مي‌باشد.
ماده 22: كارفرما بايد شخص واجد صلاحيتي را به عنوان مسئول ايمني انتخاب نمايد تا در امر حفاظت كاركناني كه با خطر پرتوگيري مواجه مي‌باشند نظارت نموده و با توجه به روش‌هاي مطمئن كار و اندازه‌گيري مقاديرپرتوگيري‌مقررات‌حفاظتي را بهمورد اجراءبگذارد.
ماده 23: نام مسئول ايمني بايد از طريق آگهي در تابلوي اعلانات يا به روش‌هاي ديگر به اطلاع اشخاصي كه احتمالاً با خطر پرتوگيري مواجه هستند برسد.
ماده 24: براي كاركناني كه با خطر پرتوگيري روبرو هستند بايد پرونده پرتوگيري كه مورد تأييد شخص صلاحيتدار باشد تشكيل گردد.
تبصره - نتايج پرونده‌هاي پرتوگيري كه شامل اطلاعات زير باشد بايد به سرويس پزشكي مؤسسه ارسال گردد تا تحت نظر پزشك مسئول در پرونده پزشكي مربوط منعكس و نگاهداري شود:
الف - تعيين نوع كار با توجه به خطر و نوع پرتوها.
ب - نتايج حاصل از اندازه‌گيري پرتوگيري‌ها.
ماده 25: مدت نگاهداري و نحوه تنظيم پرونده‌هاي پزشكي به وسيله وزارت كار و امور اجتماعي تعيين و به كارفرما ابلاغ مي‌شود.
قسمت چهارم - تغيير شغل يا ممانعت از ادامه كار
ماده 26: پزشك مسئول آزمايش‌هاي پزشكي در مورد كاركناني كه با خطر پرتوگيري مواجه شده‌اند موظف است نسبت به جلوگيري از ادامه كار آنها بطور موقت و يا تغيير شغل آنها به كارفرما دستور لازم را بدهد و كارفرما موظف است دستور پزشك را به موقع اجرا گذارد.
ماده 27: افرادي كه به دلائل مندرج در ماده 26 از ادامه كار آنها جلوگيري شده يا تغيير يافته‌اند نبايد بدون اجازه كتبي پزشك مسئول به كاري كه در آن خطر پرتوگيري وجود دارد گمارده شوند.
آموزش افراد
ماده 28: كارفرما مكلف است نكات زير را به تمام كاركناني كه با خطر پرتوگيري روبرو هستند به وسيله شخص صلاحيتداري با مناسب‌ترين روش آموزش دهد:
الف - خطرات حرفه‌اي كه سلامت كاركنان را تهديد مي‌كند.
ب - روش‌هايي‌كه سلامت كاركنان را تأمين مي‌كند.
ج - رعايت احتياط‌ها و دلائل لزوم بكاربستن آنها.
د - اهميت و لزوم به كاربردن دستورات پزشكي.
قسمت پنجم - پرتوگيري بيش از حد مجاز
ماده 29: در مورد كاركناني كه بيش از مقادير مندرج در ماده 3 پرتو دريافت كرده باشند رعايت نكات زير ضروري است:
الف - معاينات پزشكي مربوط به دريافت پرتوهاي بيش از حد مجاز.
ب - اطلاع وقوع حادثه به مقام صلاحيتدار به‌وسيله كارفرما.
ج - بررسي و آزمايش شرايط و نحوه پرتوگيري بيش از حد مجاز توسط پزشك مسئول و مقام صلاحيتدار و گزارش آن به كارفرما.
د - اظهار نظر پزشك مسئول با توجه به اثرات بجا مانده روي كارگر مورد معاينه و اقدام لازم طبق تبصره يك ماده 21.
هـ- اقدامات لازم از طرف كارفرما براي جبران ضايعات و جلوگيري از تكرار حادثه بنا به توصيه مقام صلاحيتدار.
فصل سوم - مقررات اختصاصي
قسمت اول - چشمه‌هاي بسته و مولدهاي پرتوهاي يونساز
ماده 30: مقررات پيش‌بيني شده در اين قسمت تنها در مورد چشمه‌هاي بسته و دستگاه‌هايي كه ممكن است ايجاد خطر پرتوگيري خارجي بنمايند (نظير مولدهاي اشعه ايكس و شتاب دهنده‌هاي ذرات و دستگاه‌هايي كه ممكن است به عللي پرتوهاي يونساز ايجاد نمايند) قابل اجرا است.
ماده 31: محل‌هايي كه ممكن است چشمه‌ها و دستگاه‌هاي مشمول اين آيين‌نامه ايجاد خطر پرتوگيري خارجي نمايد بايد، با علايم خطر مناسبي كه به آساني قابل تشخيص باشد مشخص شوند.
ماده 32: در داخل و خارج محل استفاده از دستگاه مولد اشعه و همچنين در نزديكي آن بايد علايم خطر مانند چراغ يا آژير و يا هر دو نصب شود تا هنگام پرتوافكني و يا قبل از آن خطر را آگاهي دهد.
ماده 33: وسايل و تدابير مؤثري بايد به كار برده شود كه هنگام پرتوافكني از ورود اشخاص به داخل اطاقي كه دستگاه در آن قرار دارد جلوگيري شود.
ماده 34: درهاي ورودي و خروجي بايد طوري تعبيه شود كه امكان خروج اشخاص از اطاقي كه دستگاه در آن قرار دارد همراه به آساني ميسر باشد.
ماده 35: براي جلوگيري از پرتوگيري يا قطع فوري اشعه در داخل محفظه بايد وسايل مؤثري تعبيه شود كه وصل مجدد آن از خارج اطاق ميسر نباشد.
ماده 36: محل‌هايي كه دستگاه‌هاي پرتوزاي بدون حفاظ و همچنين اجسام مورد پرتوگيري در آن قرار دارند بايد به عنوان منطقه خطر مشخص شود و به طريق زير محافظت شوند:
الف - فقط افراد مجاز به آن دسترسي داشته و تنها تحت شرايط ذكر شده در ماده 38 بتوانند هنگام استفاده از دستگاه در داخل آن محوطه باقي بمانند.
ب - در خارج از محوطه مذكور در كليه شرايط كار براي همه افراد حفاظت كافي وجود داشته باشد.
ماده 37: دستگاه‌هاي مولد اشعه مذكور در اين قسمت بايد از محوطه‌هاي مورد استفاده ديگر مجزا باشد.
ماده 38: در جاهايي كه از چشمه بسته استفاده مي‌شود بايد منحصراً به افراد معيني از كارمندان مربوط كه مجهز به وسايل حفاظتي مناسب باشند اجازه داده شود كه به منظور تنظيم دستگاه برايكمترين مدت لازم بهمنطقه پرتوافكني وارد شده و يا در آن باقي بمانند.
تبصره - قبل از اقدام به تنظيم دستگاه بايد ميزان پرتوگيري حاصل از اين كار برآورد و در صورت لزوم از طريق آزمايش اندازه‌گيري شود.
ماده 39: چشمه بسته بايد طوري ساخته شده باشد كه از فاصله دور امكان به كاربردن يا استفاده از آن با وسايل مخصوص فرمان دور ميسر باشد. هيچ چشمه بسته‌اي نبايد با وسائلي غير از وسايل فرمان دور مورد استفاده قرار گيرد.
ماده 40: روي هر چشمه بسته بايد يك شماره نوشته شده و يا علامت مخصوص نصب گردد تا آن چشمه از چشمه‌هاي بسته ديگر موجود در مؤسسه مشخص شود.
ماده 41: ضخامت جدار كپسول چشمه‌هاي بسته‌اي كه براي توليد اشعه گاما يا نوترون مورد استفاده قرار مي‌گيرد بايد به اندازه‌اي باشد كه تقريباً همه پرتوهاي بتاي حاصل را جذب كند.
ماده 42: در هر مؤسسه صنعتي بايد مشخصات چشمه‌هاي بسته به شرح زير در دفتر مخصوص ثبت گردد:
الف - شماره رديف با علام مشخص كننده چشمه بسته.
ب - نوع چشمه و تاريخ وصول و ميزان اكتيويته آن در مواقع تحويل به مؤسسه.
ج - تاريخ واگذاري و نحوه خروج از مؤسسه هنگامي كه چشمه از كنترل مؤسسه صنعتي خارج شود.
ماده 43: مسئول ايمني بايد در فواصل زماني كه از طرف مقام صلاحيتدار تعيين مي‌شود كليه چشمه‌هاي بسته را بازرسي نموده و مراتب را در دفتر مخصوص ثبت نمايد.
ماده 44: هر چشمه بسته بايد در فواصل تعيين شده از طرف مقام صلاحيتدار از نظر نشست مواد راديواكتيو به خارج با در نظر گرفتن جنس و نوع و شرايط كاربرد آن به وسيله مؤسسه‌اي كه صلاحيت آن از طرف وزارت كار و اموراجتماعي تاييد شده باشد و يا شخص واجد شرايط كنترل شود.
تبصره - فاصله بين دو كنترل متوالي نبايد از يكسال تجاوز نمايد و نيز جزييات معاينه مندرج در اين ماده بايد در دفتر مخصوص كه در ماده 43 ذكر شده قيد گردد.
ماده 45: اگر كسي مطلع شود كه چشمه بسته‌اي مفقود شده و يا در جاي خود نيست بايد مراتب را فوراً به اطلاع مسئول ايمني برساند اگر گم شدن چشمه تاييد شود بايد مراتب فوراً به مقام صلاحيتدار اطلاع داده شود.
ماده46: هرگاه چشمه بسته‌اي دچار خوردگي و يا آسيب ديدگي باشد و يا هنگامي كه يقين حاصل شود كه خطر آلودگي به مواد راديواكتيو ايجاد مي‌كند بايد آنرا در محفظه بدون منفذي قرار داد و تا زماني كه از آن بطور كامل رفع نقص نشده مورد استفاده قرار نگيرد.
ماده 47: مؤسسات صنعتي كه از چشمه‌هاي بسته استفاده مي‌كنند بايد براي جلوگيري از خطراتي كه در اثر وقوع سانحه از قبيل شكسته شدن كپسول چشمه پيش مي‌آيد روش كار بخصوص وضع و طبق آن عمل نمايند اين روش كار بايد به اطلاع همه افرادي كه با چشمه‌هاي بسته كار مي‌كند برسد.
ماده 48: اقدامات فوري كه هنگام وقوع سانحه براي چشمه بسته و ايجاد آلودگي بايد اجراء شود شامل مقررات زير است:
الف - محل كار و ساير جاهايي كه مورد تهديد قرار مي‌گيرند بايد فوراً تخليه شود همچنين كاركنان مربوطه بايد براي جلوگيري از گسترش آلودگي اقدامات فوري معمول دارند.
ب - پزشك كار و شخص صلاحيتدار بايد فوراً از جريان امر با خبر شوند تا اگر شخصي دچار آلودگي شده باشد مشخص و براي رفع آلودگي از او اقدامات لازم معمول دارند.
ج - جريان حادثه بايد فوراً به وزارت كار و اموراجتماعي اطلاع داده شود.
د - قبل از جمع آوري و تخليه مواد راديواكتيو بايد كليه اقدامات لازم براي جلوگيري از پخش مواد راديواكتيو به‌وسيله يك يا چند نفر شخص كار آزموده كه بطور مناسب براي اين كار مجهز شده باشند به عمل آيد.
ماده 49: موقعي كه از چشمه بسته استفاده نمي‌شود بايد آنرا در محفظه‌اي كه داراي شرايط ايمني لازم باشد قرار داده و درب محفظه قفل شود.
ماده 50: در هر محل كه بيش از يك چشمه بسته انبار شده باشد هر يك از آنها بايد بطور جداگانه در محفظه‌اي كه داراي حفاظت كافي باشد نگهداري شود.
ماده 51: در مواردي كه از چشمه‌هاي بسته گازهاي راديواكتيو متصاعد مي‌شود بايد قبل از بازكردن محفظه‌اي كه چشمه در آن قرار دارد محفظه را بطور كامل با وسايل مكانيك و با ارتباط به هواي آزاد تهويه كرد.
ماده 52: كليه‌محفظه‌هاي مخصوصي كه براي حمل‌ونقل و يا جابجاكردن چشمه‌هاي بسته بكارمي‌روند بايدبا علائمي كه‌به‌تصويب مقام صلاحيتدار رسيد باشد مشخص شوند.
تبصره - در صورت امكان بايد از علايم خطر تصويري استفاده كرد.
ماده 53: چشمه‌هاي بسته‌اي كه ديگر مورد احتياج نيست بايد به توليد كننده آن مسترد يا به طريقي كه مورد تأييد مقام صلاحيتدار باشد از محل كار دور كرد.
قسمت دوم - حفاظت لامپ‌هاي اشعه ايكس
ماده 54: لامپ‌هاي اشعه ايكس كه در مؤسسات صنعتي به كار مي‌روند بايد در محفظه‌هاي كه در مقابل شوك‌هاي الكتريكي مصون باشند قرار داده شوند.
ماده 55: دستگاه‌هايي كه در آنها الكترون‌ها با ولتاژي بيش از 5 هزار ولت شتاب داده مي‌شوند چشمه‌هاي مولد پرتوهاي يونساز محسوب مي‌شوند و بايد مقررات حفاظتي در برابر پرتوهاي يونساز نسبت به آنها رعايت گردد.
ماده 56: ميكروسكپ‌هاي الكتروني و لامپ‌هاي اشعه كاتوديك و يكسو كننده‌هاي الكترونيكي با ولتاژ زياد و وسايل مشابه ديگر بايد طوري آزمايش و نصب و به كار برده شوند كه حفاظت كافي براي افراد تأمين شده باشد
قسمت سوم - راديوگرافي صنعتي
ماده 57: محفظه چشمه‌هاي بسته‌اي كه در راديو گرافي صنعتي با اشعه گاما مورد استفاده قرار مي‌گيرد بايد داراي وسايل فرمان دور باشد.
ماده58: محفظه‌بسته يا چشمه در وضع قطع اشعه بايدداراي شرايط و مشخصات زير باشد:
الف - ميزان دز متوسط در فاصله 5 سانتيمتري از سطح محفظه نبايد از 20 ميلي رم در ساعت و حداكثر ميزان در ماكزيمم آن از 100 ميلي رم در ساعت تجاوز كند.
ب - ميزان دز متوسط در فاصله يك متري از سطح محفظه چشمه نبايد از 2 ميلي رم در ساعت تجاوز كند.
ماده 59: براي اطمينان از اجراي صحيح كار بايد قبلاً تمرين لازم وسيله يك نمونه بدلي مشخص كه داراي مشخصات چشمه باشد انجام شود.
قسمت‌چهارم-ضخامت سنجها-كاهنده‌هاي الكتريسيته ساكن و ساير وسايل مشابه كه از چشمه‌هاي بسته استفاده‌مي‌كنند
ماده 60: مواد راديواكتيوي كه در وسايل ضخامت سنج و كاهنده‌هاي الكتريسيته ساكن و ساير وسايل مشابه به مورد استفاده قرار مي‌گيرند بايد هميشه به صورت چشمه بسته‌اي باشند كه مقررات مندرج در مواد 38 تا 47 درباره آنها قابل اجرا باشد.
ماده 61: قسمت بدون حفاظ چشمه بسته بايد در مقابل صدمات مكانيكي حفاظت شده و يك صفحه پوشش با دريچه و يا حفاظي كه بتواند به آساني اشعه مورد استفاده را قطع كند مجهز باشد اين وسايل بايد به طريقي نصب و يا محافظت شوند كه ميزان پرتوگيري براي كليه افراد منجمله كساني كه چشمه بسته يا ماشين آلات مجاور آنرا تعمير و يا نصب مي‌كنند كمتر از ده درصد ميزان مشخص شده در ماده 3 باشد.
ماده 62: دستگاه‌هاي ضخامت سنج و كاهنده الكتريسيته ساكن و وسايل مشابه آنها بايد بطور دائم و واضح علامت گذاري شوند كه افراد را از وجود مواد راديواكتيو و احتمال پرتوگيري آگاه نمايد.
قسمت پنجم - راديو گرافي با اشعه ايكس
ماده 63: محفظه لامپ‌هايي كه براي راديوگرافي صنعتي به كار برده مي‌شوند بايد طوري باشد كه با حداكثر ميزان تعيين شده جريان و ولتاژ در فاصله يك متري از آنتي كاتد شدت پرتو از يك رم در ساعت تجاوز ننمايد.
ماده 64: استفاده از روش‌هايي كه مستلزم ورود افراد به داخل اطاق اشعه ايكس باشد فقط در شرايط زير مجاز است:
الف - قدرت حفاظتي دريچه قطع كننده پرتو بايد لااقل به اندازه قدرت حفاظتي محفظه لامپ باشد.
ب - دريچه قطع كننده پرتو بايد طوري تعبيه شده باشد كه فقط از محل كنترل دستگاه بتوان آنرا باز نمود.
ج - دريچه قطع كننده پرتو بايد طوري با درب ورودي اطاق دستگاه ارتباط بايد كه با باز نمودن درب ورودي دريچه بسته شده و جز از طريق محل كنترل دستگاه قابل باز كردن نباشد و علاوه بر اين بايد قبل از ورود ولتاژ محرك لامپ به نصف تقليل داده شده و دريچه قطع كننده اشعه بسته شود.
ماده 65: محفظه لامپ‌هايي كه براي راديو سكپي با اشعه ايكس بكار مي‌رود بايد با مقررات مندرج در ماده 61 تطبيق نمايد.
ماده 66: دستگاه راديو سكپي بايد در محفظه‌اي نصب گردد كه داراي حفاظت كافي بوده و مجهز به وسائلي باشد كه هنگام كار دسترسي به داخل محفظه ممكن نباشد.
ماده 67: حتي‌الامكان مشاهد صفحه راديو سكپي بايد به‌وسيله آيينه بطور غير مستقيم صورت گيرد و اگر براي ديد مستقيم از شيشه‌هاي سرب‌دار يا مواد حفاظتي شفاف ديگر استفاده شده باشد بايد حفاظت كافي را تأمين نمايند.
ماده 68: كليه افرادي كه با دستگاه‌هاي راديوسكپي كار مي‌كنند بايد به وسايل حفاظت انفرادي مجهز باشند.
قسمت ششم - دستگاه‌هاي پراش (Difraction) اشعه ايكس
ماده 69: محفظه لامپ‌هايي كه در دستگاه‌هاي پراش اشعه ايكس و وسايل مشابه آن بكار مي‌روند بايد طوري باشد كه شدت اشعه نشتي را در سطح خارجي محفظه هنگامي كه لامپ بطور مداوم در حداكثر ولتاژ و شدت جريان كار مي‌كند يك متر از 100 ميلي رنتگن در ساعت كاهش دهد.
ماده 70: دستگاه‌هاي پراش اشعه ايكس و وسايل مشابه آن بايد طوري ساخته و نصب و به كار برده شوند كه حفاظت كافي در آنها تأمين شده باشد.
ماده 71: در دستگاه‌هاي پراش اشعه ايكس براي جذب اشعه پراكنده بايد از دريچه‌هاي قابل تنظيم كه بتواند از عبور اشعه غير مفيد جلوگيري نمايد استفاده شود و براي جذب اشعه مفيد نيز موانع مؤثري در مقابل اين اشعه تعبيه گردد.
قسمت هفتم - تعيين ضخامت به وسيله اشعه ايكس
ماده 72: كساني كه با دستگاه تنظيم ضخامت به‌وسيله اشعه ايكس كار مي‌كنند و همچنين كليه افرادي كه در حوالي محل كار اين دستگاه هستند بايد هميشه از حفاظت كافي برخوردار باشند.
ماده 73: هنگامي كه لامپ اشعه ايكس به كار مي‌افتد بايد يك علامت نوراني قابل رويت (چراغ خبر) روشن شود.
قسمت هفتم - چشمه‌هاي راديواكتيو باز
ماده 74: چشمه‌هاي راديواكتيو باز اعم از اينكه قادر به ايجاد خطر پرتوگيري خارجي يا داخلي باشند و همچنين تهيه و مصرف و انبار نمودن چشمه‌هاي باز كه در صنعت به كار مي‌رود مشمول مقررات اين فصل خواهند بود. كارخانه‌هاي صنايع فلزي و شيميايي كه روي مواد راديواكتيو طبيعي يا سوختهاي هسته‌اي كه با مقادير زياد مواد راديواكتيو كار مي‌كنند و همچنين راكتورهاي هسته‌اي مشمول مقررات خاص خود خواهند بود.
ماده 75: هيچكس نبايد در معرض پرتوگيري خارج يا داخلي بيش از مقادير مشخص شده در مواد 3 و 4 قرار داده شود.
ماده 76: از نظر انواع عملياتي كه روي چشمه‌هاي راديواكتيو باز انجام مي‌شود و خطرات ناشي از آن (بر اساس نوع كار، خواص فيزيكي و نوع ماده و مقدار ماده راديواكتيو مورد استفاده و بر حسب ميزان خطر پرتوگيري) بايد كارگاه‌هاي جداگانه‌اي براي هريك از عمليات زير طبق جدول پيوست در نظر گرفته شود:
الف - انبار كردن (مانند نگهداري محلولهاي راديواكتيو)
ب - عمليات خيلي ساده مرطوب (مانند تهيه كردن محلولهاي راديواكتيو).
ج - عمليات معمولي (مانند جدا كردن مواد راديواكتيو به طريقه ساده يا معمولي).
د - عمليات پيچيده مرطوب و عمليات ساده خشك (مانند عملياتي كه ممكن است در آن خطر ريختن مايع يا گرد راديواكتيو باشد).
هـ- عمليات خشك و گرد آلود (مانند آسياب و خرد كردن مواد راديواكتيو)
ماده 77: كليه كارگاه‌ها بايد متناسب با نوع عملياتي كه در آنها انجام مي‌شود به وسيله علايم خطري كه به آساني قابل تشخيص باشد مشخص گردند.
ماده 78: براي اينكه حداكثر غلظت مجاز در اعضاء بدن در حدي باشد كه مجموع پرتوگيري داخلي و خارجي از مقادير مندرج در مواد 3 و 4 و 7 (راجع به خطرات پرتوگيري خارجي و بخصوص پرتوگيري داخلي) تجاوز ننمايد بايد اقدامات حفاظت فردي و جمعي مناسب به عمل آيد.
ماده 79: اقداماتي كه درباره خطرات پرتوگيري خارجي به عمل مي‌آيد بايد مشابه مقررات مربوط به مواد 40 تا 53 در مورد چشمه‌هاي بسته باشد.
ماده 80: كارگاه‌هايي كه در آنها از مواد راديواكتيو استفاده مي‌شود بايد به وسيله علامت خطر مناسب قابل تشخيص شود.
ماده 81: ديوارها و كف كارگاه و همچنين كليه سطوح و وسايل موجود در آن بايد از مصالح صاف و غير قابل نفوذ و عاري از هر گونه موانع ساخته شده و يا اينكه با مواد صاف و غير قابل نفوذ به نحوي كه تمام منافذ و درزها بطور كامل گرفته شده باشد پوشانيده شده و تميز نگاهداري شود.
ماده 82: غلظت مواد راديواكتيو در هواي محيط كار بايد كمتر از حداكثر مقادير مذكور در ماده 7 باشد.
تبصره1 - هواي محيط كار بايد به‌وسيله دستگاه‌هاي تهويه مناسب بطور مطمئن تجديدگردد.
تبصره 2 - سيستم تهويه بايد طوري باشد كه بازگشت مجدد هوا ممكن نبوده و هواي خارج شده نتواند كارگاه ديگري را آلوده نمايد.
تبصره 3 - در صورتي كه نتوان غلظت مواد راديواكتيو موجود در هوا را به كمتر از حداكثر مقادير مجاز كاهش داد بايد كاركنان را براي جلوگيري از آلوده شدن جهاز تنفس با وسايل حفاظت فردي مذكور در تبصره ماده 94 مجهز نمود.
ماده 83: براي هر فرد كه با مواد راديواكتيو كار مي‌كند بايد سطح محل كار با ابعاد حداقل
5/0*2/1 متر تخصيص داده شود.
ماده 84: سطح محل كار بايد داراي يكي از شرايط زير باشد:
الف - از يك ماده سخت و صاف و غير قابل نفوذ ساخت شده باشد.
ب - از يك ماده صاف و غير قابل نفوذ پوشيده شده باشد.
ج - داراي سطح سخت با پوششي از يكه ماده جاذب الرطوبه باشد.
ماده 85: كليه كارهايي كه ممكن است موجب آلوده شدن فضاي محيط كار به مواد راديواكتيو شوند بايد درمحل‌هايي كه شرايط ايمني زير درآن تأمين شده باشد انجام گيرند:
الف- در يك‌محفظه مخصوص دستكش دار كه فشار داخلي آن كمتر از فشار خارجي باشد.
ب- دستگاه هواكش‌قوي كه بطور مناسب در نزديك‌محل كار نصب‌شده‌مجهزباشد.
ماده 86: سيستم تهويه بايد داراي شرايط زير باشد:
الف - با مقررات عمومي اين آيين‌نامه مطابقت نمايد.
ب - طوري ساخته شده باشد كه به سهولت بتوان آنرا براي تميز كردن باز نمود.
ج - قسمت خروجي دستگاه تهويه به نقطه مناسب منتهي شود كه شرايط ايمني لازم در آن رعايت شده باشد و هواي خروجي از يك صافي يا دستگاه جذب كننده عبور داده شود تا از بازگشت مجدد هواي آلوده به محيط كارگاه كاملاً جلوگيري گردد.
د - دستگاه بايد با ساير مشخصاتي كه مورد نظر شخص صلاحيتدار است تطبيق نمايد.
قسمت نهم - حفاظت فردي
ماده 87: روش‌هاي كار با مواد راديواكتيو و اشعه يونساز بايد قبل از شروع به كار آزمايش شده و مورد تاييد شخص صلاحيتدار قرار گيرد.
ماده 88: روش‌هاي كار در كارگاه‌ها تا آنجا كه مربوط به خطر پرتوگيري داخلي مي‌شود بايد با مواد 89 تا 97 تطبيق نمايد.
ماده 89: براي افرادي كه با چشمه‌هاي راديواكتيو باز كار مي‌كنند بايد دستشويي تهيه گردد و اگر خطر آلودگي به مواد راديواكتيو نسبتاً زياد باشد بايد براي آنها حمام و دوش نيز آماده گردد.
ماده 90: پيش از صرف غذا و قبل از پايان كار روزانه بايد دقت كافي جهت استفاده از دستشويي براي كساني كه با چشمه‌هاي راديواكتيو باز كار مي‌كنند اختصاص داده شود. اوقات مذكور جزء ساعات كار محسوب مي‌شود.
ماده 91: براي كاركنان بايد حوله يا دستمالهاي كاغذي كه پس از استعمال دور انداخته مي‌شود تهيه گردد.
تبصره 1 - زباله دان مخصوصي بايد براي هريك از محل‌هاي كار تهيه شود تا اينگونه حوله‌ها و دستمالهاي استعمال شده را در آن بيندازند.
تبصره 2 - با اين حوله‌ها و دستمالها بايد مانند زباله‌هاي راديواكتيو قابل اشتعال طبق مفاد اين آيين‌نامه رفتار شود.
ماده 92: بردن و همچنين استفاده از وسايل زير در كارگاه‌هايي كه در آنجا چشمه‌هاي راديواكتيو باز تهيه يا به كار برده مي‌شود ممنوع است.
الف - خوردنيها و نوشيدني‌ها و همچنين وسايل خوردن و آشاميدن.
ب - مواد و وسايل مربوط به استعمال دخانيات و انفيه.
ج - كيفهاي دستي و وسايل و لوازم آرايش.
د- دستمالهاي جيبي بهاستثناي دستمالهاي كاغذي كه درماده 91 به آن اشاره شده‌است.
ماده 93: به كاركنان كارگاه‌هايي كه در آنجا چشمه‌هاي راديواكتيو باز تهيه و يا بكار برده مي‌شود نبايد قبل از انجام آزمايش‌هاي مربوط به تعيين آلودگي مواد راديواكتيو (روي دستها، بدن و لباس) كه نحوه و نوع آن توسط شخص صلاحيتدار تعيين شده اجازه خروج داده شود.
ماده 94: كارفرما بايد وسايل و لباس كار مناسبي كه براي حفاظت در مقابل خطر آلودگي تهيه و به طرز مشخص علامت گذاري شده باشد در دسترس كاركنان خود قرار دهد.
اين وسايل و لباس‌ها از نظر ايمني بايد مورد تاييد شخص صلاحيتدار باشد.
تبصره - اگر آلودگي فضاي كار را نتوان تا ميزان حداكثر غلظت مجاز كاهش داد بايد از كلاه و ماسك مخصوص كه مجهز به دستگاه تنفس باشد استفاده شود.
ماده 95: در كارگاه‌هايي كه چشمه‌هاي راديواكتيو باز تهيه و يا بكار برده مي‌شود بايد از كار كردن افرادي كه فاقد لباس حفاظتي هستند جلوگيري به عمل آيد.
ماده 96: كليه لباس‌هاي حفاظتي بايد بطور مستمر از نظر آلودگي مورد رسيدگي قرار گرفته و تميز نگهداري شود و لباس‌هاي آلوده به مواد راديواكتيو بايد جدا از لباس‌هاي ديگر به روشي شسته شود كه مورد تأييد شخص صلاحيتدار باشد.
ماده 97: براي تعويض لباس‌هاي عادي به لباس كار و برعكس بايد اطاقي مخصوص مجاور اطاق شستشوي بدن آماده گردد تا از آلوده شده لباس‌هاي عادي جلوگيري شود.
ماده 98: براي اندازه‌گيري ميزان پرتوگيري خارجي در كارگاه‌ها بايد وسايل تشخيص و اندازه‌گيري مناسب (ثابت يا قابل حمل) در دسترس بوده و مورد استفاده قرار داده شود.
قسمت دهم - تشخيص و تعيين آلودگي
ماده 99: در كارگاه‌هايي كه چشمه‌هاي راديواكتيو باز تهيه يا به كار برده مي‌شود بايد ميزان آلودگي كف كارگاه، ميزكار،دستشويي،اسباب‌ها، وسايل كار و غيره و همچنين هواي محيط كار با وسايل مناسبي كه مورد قبول شخص صلاحيتدار باشد اندازه‌گيري شود.
ماده 100: هنگامي كه كار با چشمه‌هاي باز همراه با خطر پرتوگيري خارجي باشد كاركنان بايد بطور دائم دتكتورهاي فردي (مانند فيلم بچ و اطاقك يونيزاسيون جيبي و غيره) كه منطبق با مقررات مواد 10 تا 30 باشد همراه داشته باشند.
ماده 101: در كارگاه‌هايي كه چشمه‌هاي راديواكتيو باز به كار برده مي‌شوند بايد وسايل تشخيص و اندازه‌گيري ثابت و يا قابل حمل تهيه و به كار بردهشود تا ميزان‌آلودگي دستها و لباس‌ها و كفش‌هاي همهكاركنان را بطوري كهمورد تاييدشخص صلاحيتدارباشدتعيين نمايد.
ماده 102: تعيين ميزان آلودگي داخلي به مواد راديواكتيو با توجه به درجه خطرات آن و خواست مقام صلاحيتدار بايد در فواصل زماني مشخص از طريق اندازه‌گيري مستقيم و يا به روش غير مستقيم طبق ماده 21 آيين‌نامه انجام گيرد.
قسمت يازدهم - رفع آلودگي
ماده103: درمواقعي كه آلودگي به مواد راديواكتيو از ميزان حداكثر مجاز كه به‌وسيله مقام صلاحيتدار تعيين شده است تجاوز نمايد بايد روش‌هاي رفع آلودگي مورداستفاده قرار گيرد.
تبصره - اينگونه روش‌ها و دستورالعملها بايد قبل از شروع كار با چشمه‌هاي راديواكتيو باز توسط شخص صلاحيتدار تعيين شده باشند.
ماده 104: هر گاه رفع آلودگي بطور كامل و رضايت بخش ممكن نباشد بايد محل آلوده را ترك نمود و اشياء آلوده با نظر شخص صلاحيتدار نگهداري يا از بين برده شوند.
تبصره 1 - ورود اشخاص غير مجاز به اينگونه محل‌ها بايد ممنوع شود.
تبصره 2 - اينگونه محل‌ها بايد به وسيله علايم خطر مخصوص كه به سهولت قابل تشخيص باشند علامت گذاري شوند.
ماده 105: از لباس‌هاي آلوده نبايد تا حصول اطمينان كامل از برطرف شدن آلودگي آنها استفاده نمود و اگر رفع آلودگي ميسر نباشد بايد با لباس‌هاي آلوده مانند زباله‌هاي راديواكتيو عمل شود.
ماده 106: هنگام وقوع آلودگي فردي بايد فوراً طبق دستورالعم‌هايي كه قبلاً توسط پزشك كار و شخص صلاحيتدار تهيه شده و عمل شود در ضمن بايد بلافاصله به شخص مسئول اطلاع داده شود تا هر آينه اقدامات معموله كافي نباشد پزشك كار را از جريان امر مطلع نمايد تاآلودگي را بهحد مجاز تقليلداده و درصورت لزوم آزمايش‌هاي بعدي را انجام دهد.
قسمت دوازدهم - انبار كردن چشمه‌ها راديواكتيو باز
ماده 107: براي انبار كردن چشمه‌هاي راديواكتيو باز بايد به منظور كنترل پرتوگيري داخلي و خارجي برابر مقررات اين آيين‌نامه تأسيسات مخصوص احداث شود.
ماده108:براي جلوگيري از خطر آلودگي به‌مواد راديواكتيو بايد احتياطات زير به عمل آيد:
الف - تركيبات مواد راديواكتيو كه از نظر شيميايي فعال هستند نبايد در بطريهاي شيشه‌اي كه داراي درپوش پيچي يا در شيشه‌اي هستند نگهداري و انبار گردند بلكه بايد از درهاي لاستيكي يا چوب پنبه‌اي و يا نظير آنها استفاده شود.
ب - محلولهاي پايداري كه محتوي اكتيويته آلفا به ميزان بيش از 5 ميلي كوري يا اكتيويته بتا به ميزان بيش از 50 ميلي كوري باشند و محلولهاي ناپايدار با هر نوع و هر درجه اكتيويته بايد در ظروف قابل تهويه نگهداري شوند.
ج - محلولهايي كه درجه اكتيويته آلفاي آنها متجاوز از يك ميلي كوري در سانتيمتر مكعب باشد نبايد در ظروف شيشه‌اي نازك نگهداري و انبار شوند.
د - بطريهاي محتوي محلولهاي راديواكتيو بايد در ظرف لبه دار يا در سطلي به اندازه مناسب گذارده شوند تا در صورت شكسته شدن آنها از پراكندگي محلول جلوگيري شود.
ماده 109: محل انبار كردن چشمه‌هاي بازي كه قادرند از خود گاز راديواكتيو متصاعد سازند بايد به طور مؤثر تهويه شود.
ماده 110: بايد فهرست كاملي از كليه مواد راديواكتيو انبار شده تهيه‌شده و در محل نگهداري شود.
ماده 111: انبارها بايد در فاصله زماني منظم مورد بازرسي قرار گيرند.
قسمت سيزدهم - پسمانده‌هاي مواد راديواكتيو
ماده112: دستوركار مربوط بهدفع پسمانده‌هاي مواد راديواكتيو بايد قبلاً بر اساس مقررات وضع شده بين‌المللي كه از طرف وزارت كار و اموراجتماعي اعلام مي‌شود تهيه گردد.
تبصره - تحويل گرفتن و يا به كار بردن چشمه راديواكتيو باز موكول به كسب اجازه قبلي از وزارت كار و اموراجتماعي مي‌باشد. صدور اين اجازه منوط به آمادگي كارفرما براي اجراي دستور كار فوق‌الذكر مي‌باشد.
ماده 113: پسمانده‌هاي جامد راديواكتيو قابل اشتعال و غير قابل اشتعال بايد بطور جداگانه جمع‌آوري و نگاهداري شود.
ماده 114: پسمانده‌هاي راديواكتيو قابل اشتعال بايد در كوره مناسبي كه از پراكنده شدن مواد راديواكتيو جلوگيري نمايد سوزانده شود و خاكستر باقيمانده از سوزاندن مواد مذكور بايد همراه پسمانده‌هاي غير قابل اشتعال بطريقي انبار يا دفن شود كه از پراكنده شدن آنها جلوگيري به عمل آيد.
ماده 115: پسمانده‌هاي راديواكتيو مايع بايد با نظر شخص صلاحيتدار بر حسب اكتيويته ويژه و سميّت ماده راديواكتيو موجود در آنها مجزا و طبقه‌بندي شوند.
ماده 116: تخليه پسمانده‌هاي راديواكتيو مايع در فاضلاب عمومي بايد منحصراً طبق مقررات وضع شده به‌وسيله وزارت كار و اموراجتماعي انجام گيرد.
ماده 117: پسمانده‌هاي راديواكتيو مايع غير از آنچه كه در ماده 116 ذكر شده بايد طبق دستور وزارت كار و اموراجتماعي از طريق رسوب‌گيري تغليظ و غيره مورد عمل قرار گيرد و يا موادجامد كه ممكن‌است در نتيجه عمليات فوق بدست‌آيد طبق‌ماده114 رفتار شود.
ماده 118: در مورد پسمانده‌هاي راديواكتيوي كه بشكل گاز يا آئروسل باشد بايد به يكي از طريق زير عمل كرد:
الف - رها كردن در هواي آزاد بطور مستقيم و يا پس از رقيق كردن آن به شرطي كه خطر پرتوگيري حاصل كمتر از مقادير ماكزيمم مجاز ذكر شده در ماده 7 باشد.
ب- طبقدستورالعملهاي وضعشده از طرف‌مقام صلاحيتدار از صافي مناسب عبور داده‌شود.
ماده 119: با پسمانده‌هاي جامدي كه ازتصفيه فوق‌حاصل‌مي‌شود بايدطبق‌ماده113عمل‌شود.
ماده 120: پسمانده‌هاي حاصل از كار با چشمه‌هاي راديواكتيو باز بايد در ظرف مخصوص مناسبي جمع‌آوري و طبق مواد 107 و 111 نگهداري شود.
ماده 121: مفاد مواد 114 تا 120 تنها در مورد پسمانده‌هاي حاصل از عمليات مذكور در ماده 74 قابل اجرا است.
قسمت چهاردهم - ختم كار با چشمه‌هاي راديواكتيو باز
ماده 122: هر گاه انبار كردن يا كار با چشمه‌هاي راديواكتيو باز در محلي پايان يافته باشد آن محل نبايد به منظور ديگري مورد استفاده قرار گيرد مگر با رعايت نكات زير:
الف - كارفرما در مهلت تعيين شده از طرف مقام صلاحيتدار اجازه كتبي براي استفاده از محل به منظور كار جديد كسب كرده باشد.
ب - از كارگاه و وسايل و دستگاه‌هاي باقيمانده در آن به نحوي كه مورد تأييد مقام صلاحيتدار قرار گيرد رفع آلودگي شده باشد.
ماده 123: هر گاه از وسايل و دستگاه‌هايي كه از انبار يا محل كار خارج شده‌اند طبق استاندارد تعيين شده به وسيله وزارت كار و امور اجتماعي رفع آلودگي نشده باشد نبايد آنها را در قسمت‌هاي ديگر مورد استفاده قرار داد بلكه بايد با آنها مانند پسمانده‌هاي راديواكتيو برابر ماده 112 عمل شود.
ماده 124: در پايان كار با چشمه‌هاي راديواكتيو باز بايد عمل رفع آلودگي طبق توصيه‌هاي شخص صلاحيتدار انجام گيرد.
قسمت پانزدهم - طبقه‌بندي كارگاه‌ها
ماده 125: كارگاه‌ها و روش‌هايي كه براي انواع مختلف كار طبق جدول پيوست طبقه‌بندي، شده‌اند علاوه بر شرايط عمومي مندرج در آيين‌نامه بايد شرايط مندرج در مواد 126 تا 128 نيز رعايت شود.
ماده 126: كارگاه‌هاي نوع اول بايد داراي شرايط زير باشد:
الف - ديوارها و كف كارگاه صاف بوده و تميز نگهداري شود.
ب - سطوح كار صاف و غير قابل نفوذ باشد.
ج - به طريق مناسبي مانند آزمايشگاه شيمي تهويه شود.
د - كاركنان بايد از لباس‌هاي حفاظتي ساده مانند روپوشهايي كه در آزمايشگاههاي شيمي يا فلزشناسي به كار مي‌رود استفاده نمايند.
هـ- محل كار بايد متناوباً مورد آزمايش و كنترل قرار گيرد تا در صورت آلودگي سطوح كار به مواد راديواكتيو ميزان و محل آن تعيين شود.
و - كاركنان بايد به وسايل اندازه‌گيري قابل حمل به منظور تعيين پرتوگيري خارجي بدن مجهز باشند و همچنين به وسايل تشخيص آلودگي دسترسي داشته باشند تا در صورت وقوع حادثه دستها و لباس‌هاي خود را از نظر آلودگي به مواد راديواكتيو آزمايش كنند.
ز - چشمه‌هاي راديواكتيو در قفسه‌هايي كه داراي حفاظت كافي بوده و تنها براي انبار كردن اين چشمه‌ها به كار مي‌رود نگهداري شوند.
ح - كاهش اكتيويته مواد راديواكتيويته با نيمه عمر كوتاه يا رقيق كردن مواد راديواكتيو بايد به نحوي باشد كه مورد قبول شخص صلاحيتدار قرار گيرد.
ماده 127: كارگاه‌هاي نوع دوم بايد داراي مشخصات زير باشد:
الف - ديوارها و كف كارگاه داراي پوشش صاف و غير نفوذ باشد.
ب - پوشش‌هاي سطوح كار طبق نظر مقام صلاحيتدار با نوع عمليات مطابقت داشته باشد.
ج - تهويه به طريقي صورت گيرد كه مواد خطرناك به نحو مطلوب تخليه گردد و بازگشت ذرات راديواكتيو به كارگاه يا سرايت آلودگي به نقاط ديگر امكان‌پذير نباشد.
ماده 128: كارگاه‌هاي نوع سوم بايد منحصراً اختصاص به كار با مواد راديواكتيو داشته و از ساير محل‌هاي كار كاملاً مجزا و داراي شرايط زير باشد:
1 - پوشش ديوارها و كف كارگاه و پوشش سطوح كار به نحوي باشد كه زدودن از آنها آسان باشد.
2 - اگر عمليات توأم با ايجاد خطر آلودگي هواي محل كار است بايد در محفظه‌هاي سربسته‌اي مجهز به صافي كه فشار آن نسبت به هواي خارج كمتر باشد انجام گيرد.
3 - كار با محلولهاي راديواكتيو بايد مطابق بند (و) ماده 126 صورت گيرد.
4 - ورود اشخاص مجاز بايد تحت شرايطي خاص نظير آنچه در بندهاي 5 و 6 همين ماده به آنها اشاره شده‌است باشد و ورود اشخاص متفرقه ممنوع گردد.
5 - رخت‌كن‌هاي مخصوص بايد به نحوي تعبيه و در دسترس كاركنان گذارده شود كه از هر گونه آلودگي لباس‌هاي غير كار جلوگيري به عمل آيد.
6 - براي هر يك از كاركناني كه در منطقه خطر كار مي‌كنند بايد لباس مخصوص و مشخص تهيه شود به نحوي كه تمام قسمت‌هاي آن كاملاً بسته بوده و شامل كلاه مخصوص و كفش غيرقابل نفوذ و ساير لوازم باشد. لباس‌هاي مذكور بايد بطور جداگانه و با احتياط لازم شسته شود.
7 - براي كار در محل‌هايي كه خطر آلودگي وجود ندارد از لباسي كه بطريق ديگري علامت گذارده شده باشد استفاده شود.
8- هرگاه ماكزيمم غلظت مجاز در هوا از حداكثر قابل قبول تجاوز نمايد بايد وسايل مخصوصي نظيرماسك‌هاي تنفسي و كلاه و لباسمخصوص در اختيار كاركنان قرار داده‌شود.
9- كاركنان بايدهميشه براي پرتوگيري خارجي بهوسايل تشخيصدهنده فوري مجهز باشند.
10 - براي كارگاه‌هايي كه خطر آلوده شدن هوا به مواد راديواكتيو همراه است كارگاه بايد به هواكش مخصوص مجهز بوده و در صورت امكان از محفظه غير قابل نفوذ دستكش‌دار يا ساير وسايل مشابه استفاده شود.
11 - ورود اشخاص غير مجاز به محل‌هاي كار بايد ممنوع گردد.
12 - لباس‌هاي حفاظتي بايد شامل لباس كار يكپارچه و بدون منفذ و كلاه مخصوص و كفش و دستكشهاي غير قابل نفوذ باشد.
13 - براي جابجا كردن و دستكاري مواد راديواكتيو بايد از وسايل مناسب استفاده شود.
14 - كار با محلولهاي راديواكتيو بايد روي سيني لبه‌دار يا ظروف دوگانه‌اي كه يكي داخل ديگري باشد انجام شود تا خطر ناشي از شكستن و يا ريختن به حداقل برسد.
15- كاركنان بايدهمواره وسايل انفرادي‌براي اندازهگيريپرتوگيريخارجيهمراهداشتهباشند.
16 - براي انبار كردن مواد راديواكتيو بايد اطاق مخصوص در نظر گرفته شود.
17 - به منظور دفع پسمانده‌هاي راديواكتيو بايد ظروف مخصوص جداگانه‌اي براي پسمانده‌هاي راديواكتيو مايع و جامد تهيه شود.
18 - پسمانده‌هاي راديواكتيو مايع به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
الف - مايعاتي كه دارايي فعاليت ويژه كم تا ميزان حداكثر غلظت مجاز در آب آشاميدني باشد طبق ماده 116 دفع شود.
ب - مايعاتي كه داراي فعاليت ويژه بيشتر هستند بايد به طريقي كه مورد تأييد شخص صلاحيتدار باشد دفع شود.
19 - هر بار كه كاركنان محيط كار را ترك مي‌نمايند بايد آلودگي دستها و لباس‌هاي آنها تحت كنترل قرار گيرد.
20- مواد راديواكتيو بايد درمحل مخصوص كه داراي پوشش‌هاي حفاظتي مناسب و سيستم تهويه‌مخصوصي‌وشرايط مواد107تا111 اين‌آيين‌نامه باشد نگهداري شود.
21 - از بين بردن پسمانده‌هاي مواد راديواكتيو بايد كاملاً مطابق مواد 112 تا 118 اين آيين‌نامه انجام گيرد.
اين آيين‌نامه مشتمل بر 128 ماده و 19 تبصره در سه فصل و 20 قسمت و يك پيوست به استناد ماده 47 قانون كار تدوين و در چهارصد و چهل و دومين جلسه شورايعالي حفاظت فني مورخ 15/8/52 به تصويب نهايي رسيد و قابل اجرا است.
جدول پيوست مربوط به
آيين‌نامه و مقررات حفاظت در مقابل خطر پرتوهاي يونساز
الف - طبقه بندي راديوايزوتوپ‌ها بر حسب ميزان سميّت
سمیت کم
|
201
|
71
|
51
|
18
|
14
|
7
|
3
|
|
Ti
|
Ge
|
Cr
|
F
|
C
|
Be
|
H
|
سمیت متوسط
|
65
|
64
|
59
|
60
|
55
|
56
|
48
|
47
|
46
|
42
|
36
|
35
|
32
|
24
|
|
Zn
|
Cu
|
Ne
|
Co
|
Fe
|
Mn
|
V
|
Sc
|
Sc
|
K
|
Ci
|
S
|
P
|
Na
|
|
111
|
105
|
103
|
103
|
105
|
96
|
99
|
95
|
95
|
95
|
86
|
76
|
72
|
|
|
Ag
|
Ag
|
Pd+Rh
|
Rh
|
Tc
|
Mo
|
Nb
|
Zr+Nb
|
Rb
|
As
|
Ga
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
181
|
182
|
177
|
166
|
147
|
143
|
137
|
137
|
129
|
127
|
113
|
109
|
109
|
|
|
W
|
Ta
|
Lu
|
Ho
|
Pm
|
Pr
|
Cs+Ba
|
Te
|
Te
|
Sn
|
Cd+Ag
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
203
|
204
|
202
|
200
|
190
|
198
|
193
|
191
|
192
|
190
|
183
|
|
|
Hg
|
Ti
|
Ti
|
Ti
|
Au
|
Pt-Pt-Au
|
Ir
|
Ir
|
Re
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
سمیت زیاد
|
170
|
154
|
151
|
144
|
144
|
140
|
140
|
131
|
106
|
106
|
91
|
89
|
59
|
45
|
|
Tm
|
Eu
|
Sm
|
Cr+Pr
|
Ba+La
|
I
|
Ru+Rh
|
Y
|
Sr
|
Fe
|
Ca
|
|
234
|
234
|
233
|
210
|
210
|
|
Th+Pa
|
U
|
Ra (D+E)
|
Pb+Bi
|
سمیت خیلی زیاد
|
212
|
241
|
239
|
227
|
226
|
211
|
210
|
90
|
90
|
|
Cm
|
Am
|
Pu
|
Ac
|
Ra
|
At
|
Po
|
Sr+Y
|
ب - ميزان راديواكتيويته مورد استفاده با در نظر گرفتن ضريب تبديل
|
نوع كار
|
ضريب تعديل
|
|
انبار كردن (محلولهاي اوليه)
|
100 * اكتيويته
|
|
عمليات خيلي ساده مرطوب
|
10 * اكتيويته
|
|
كار معمولي
|
1 * اكتيويته
|
|
عمليات پيچيده مرطوب و عمليات ساده و خشك
|
1/0 * اكتيويته
|
|
عمليات خشك و گرود آلود
|
01/0 * آكتيويته
|
ج- طبقه‌بندي كارگاه‌ها با درنظر گرفتن ميزان سميّت راديوايزوتوپ‌ها و نوع كار.
|
راديواكتيويته
سمِيت نسبي
|
كمتر از
1Ci
|
10Ci
|
100 Ci
|
1 mci
|
10mci
|
100 mci
|
1Ci
|
10 Ci
|
|
خيلي زياد
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
زياد
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
متوسط
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
كم
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ci -كوري mci - ميلي كوري Mci - ميكروكوري